Jak przygotować się do pierwszej konsultacji z psychologiem, żeby była najbardziej efektywna?

Dla wielu ludzi najtrudniejszym krokiem na drodze do zbudowania lepszej jakości życia w sytuacji, kiedy rzeczywiście potrzebują oni pomocy psychologicznej, jest samo podjęcie decyzji zgłoszenia się do specjalisty. Masz ten etap już za sobą? Dobra robota. Teraz czas na następne kroki. Jeśli nigdy dotąd nie korzystałeś z poradnictwa psychologicznego ani psychoterapii, możesz się zastanawiać, jak będzie wyglądać pierwsza konsultacja i jak się do niej przygotować. Być może zdecydowałeś już, że chcesz skorzystać z pomocy psychologicznej online i nie wiesz, na co zwrócić uwagę przed pierwszą sesją. Zależy nam, żebyś mógł jak najszybciej doświadczyć pozytywnych efektów wsparcia i osiągnąć ważne dla Ciebie cele, dlatego podpowiemy Ci, czego możesz się spodziewać na pierwszej konsultacji i jak najlepiej się do niej przygotować.

Nad czym warto się zastanowić przed konsultacją z psychologiem?

• główny powód konsultacji

Do zwrócenia się o pomoc do psychologa bądź psychoterapeuty mogą skłaniać przeróżne okoliczności życiowe i trudności natury psychicznej. Czasem nie do końca wiemy, co jest naszym największym problemem i jakie są jego przyczyny. Dobrze jest na spokojnie zastanowić się, jaki jest główny powód poszukiwania porady psychologa, czyli jakie trudności doskwierają nam najbardziej, jakie aspekty naszej psychiki przysparzają nam największych kłopotów i co najbardziej chcemy zmienić w naszym życiu. Prawdopodobnie będzie to jedno z pierwszych pytań, jakie zada nam psycholog, a jeśli wcześniej się nad tym zastanowimy, zaoszczędzimy czas w trakcie konsultacji. Jeśli jednak trudno jest Ci sprecyzować, na czym polegają Twoje problemy – nie przejmuj się, psycholog pomoże Ci tą kwestię dookreślić, zadając odpowiednie pytania i wykorzystując swoją fachową wiedzę.

• cele i oczekiwania

Bardzo istotną kwestią, którą warto przemyśleć przed spotkaniem z psychologiem są cele, jakie chcemy osiągnąć w ramach poradnictwa lub psychoterapii, w jakich sferach chcemy pomocy i jakich efektów się spodziewamy. Oczekiwania wobec psychologa i terapii bywają różne i nie zawsze realistyczne. Jeśli Twoje oczekiwania nie będą możliwe do spełnienia, podczas pierwszych konsultacji będziesz miał możliwość wspólnie z psychologiem przeformułować je w cele optymalne dla Ciebie i możliwe do realizacji.

• Twoja motywacja

Czy jesteś gotowy, żeby zmienić coś w swoim życiu, wiedząc, że dostaniesz właściwe wsparcie i te zmiany przybliżą Cię do odczuwania szczęścia w życiu? Efekty terapii zależą w największym stopniu od naszego osobistego zaangażowania. Psycholog może pomóc nam lepiej zrozumieć źródła naszych trudności, wypracować konstruktywne sposoby radzenia sobie z emocjami i znaleźć rozwiązania, których dotychczas nie widzieliśmy, ale nie zastąpi nas we wprowadzeniu tego w nasze życie. Nikt nie naprawi naszych problemów bez naszych decyzji i osobistego wysiłku.

Zdarza się, że osoba zgłaszająca się do psychologa robi to z powodu nakłonienia przez inne osoby, np. partnera lub rodziny. Czasem nawet taka motywacja jest przydatna, ale ważne jest, żebyś to Ty dostrzegał sens terapii, a przynajmniej był gotowy spróbować. Aby pomoc psychologiczna mogła być zakończona sukcesem, kluczowe jest nie to, czego oczekuje od nas otoczenie, ale to, czego my sami naprawdę chcemy w życiu i co zdecydujemy się wspólnie z psychologiem wypracować.

• wskaźniki sukcesu

Po czym poznasz, że terapia Ci pomogła? Możesz się na chwilę dać ponieść marzeniom i wyobrazić swoje życie pozbawione kłopotów, z którymi się borykasz. Gdyby udało się usunąć trudności psychiczne, które utrudniają Ci funkcjonowanie, jak byś się zachowywał, co robił? Co zmieniłoby się w Twojej codzienności, relacjach, sferze zawodowej itp.? Być może nie wszystko uda się osiągnąć, ale jakie zmiany sprawią, że poczujesz, że Twoje życie jest bardziej satysfakcjonujące niż było dotychczas? Jakie pierwsze sygnały dadzą Ci poczucie, że przybliżasz się do osiągnięcia swoich celów? Taka refleksja może ułatwić doprecyzowanie celów terapii i ustalenie planu działania w kierunku osiągnięcia ich.

O co może zapytać psycholog? O czym warto powiedzieć?

Pierwsze spotkanie z psychologiem zasadniczo jest poświęcone zebraniu najważniejszych informacji, które będą potrzebne do diagnozy problemów i zaplanowania procesu pomagania. Jest to tzw. wywiad podstawowy. Możesz zacząć opowiadać samodzielnie, w kolejności jaka Ci odpowiada i jak będzie Ci najłatwiej. W razie potrzeby psycholog dopyta Cię o informacje istotne z punktu widzenia potrzeb procesu diagnozy, poradnictwa bądź terapii. 

Zazwyczaj na pierwszych konsultacjach psychologicznych poruszane są następujące kwestie:

• Jaki jest Twój największy problem, co najbardziej Ci doskwiera?
• W jakich sytuacjach występują problemy, w jakich warunkach się nasilają, jakie okoliczności aktywują kłopotliwe objawy?
• Na jakie sfery życia mają wpływ te problemy, czy np. z powodu lęku wycofujesz się z relacji, rezygnujesz z wyzwań w sferze zawodowej?
• Od jak dawna trwa problem, czy już kiedyś się pojawiał i czy pamiętasz, co wydarzyło się przed jego pojawieniem się, np. doświadczenie silnego stresu, ważnych zmian życiowych, kłopotów w relacjach?
• Inne problemy, trudności emocjonalne, które Ci towarzyszą.
• W jaki sposób do tej pory radziłeś sobie z problemami? Co pomagało a co pogarszało sytuację?
• Jaki jest Twój ogólny stan zdrowia, czy masz jakieś choroby przewlekłe, niepełnosprawności, poważne choroby lub urazy w przeszłości (np. cukrzyca, rak, udar, poważny uraz głowy, choroby tarczycy), czy bierzesz na stałe jakieś leki? Czasem przyczyny problemów są inne niż psychologiczne (np. zaburzenia neurologiczne, hormonalne) a stan zdrowia ma istotny wpływ na nasze samopoczucie.
• Czy korzystałeś już kiedyś z psychoterapii lub innej pomocy psychologicznej? Czy leczysz bądź leczyłeś się psychiatrycznie? Jaka była diagnoza i przebieg leczenia (w razie potrzeby możesz mieć pod ręką wypis ze szpitala i nazwy przyjmowanych leków)? Jak oceniasz efekty tego leczenia i czy odczuwałeś jakieś istotne skutki uboczne?
• Jaka jest Twoja ogólna sytuacja rodzinna, zawodowa, czym się zajmujesz na co dzień? Aby psycholog mógł lepiej zrozumieć Twoją sytuację, mogą być przydatne takie informacje jak np.: czy wychowujesz dzieci, czy mieszkasz sam, czy opiekujesz się chorym członkiem rodziny, jak funkcjonujesz na co dzień i jak oceniasz swoją sytuację życiową.
• Jakie są Twoje relacje z bliskimi, rodziną, partnerem? Jak oceniasz wsparcie, jakie otrzymujesz od otaczających Cię osób?
• Czy jakieś ważne zmiany zaszły w Twoim życiu w ostatnim czasie (np. zawarcie małżeństwa, przejście na emeryturę, zmiana pracy) i jak one na Ciebie wpłynęły?
• Jeśli jest jeszcze coś ważnego, o czym chciałbyś powiedzieć psychologowi, nie wahaj się.

Jeśli jest to potrzebne – szczególnie, gdy problem jest poważny, długofalowy bądź nawracający – może być przeprowadzony bardziej pogłębiony wywiad, adekwatnie do metod pracy terapeutycznej, jakie będą dla Ciebie odpowiednie i jakie stosuje wybrany specjalista. Taki wywiad może być skupiony na poszukiwaniu źródeł Twoich obecnych problemów nawet w okresie dzieciństwa. Jakie informacje z tego okresu mogą być istotne w terapii?

• Jaki był skład rodziny, relacja między rodzicami, jak w rodzinie była okazywana bliskość? 
• Czy w rodzinie pojawiały się konflikty i jak były rozwiązywane?
• Jakie były metody wychowawcze, jakie zachowania były nagradzane a jakie karane i w jaki sposób? Jakie były Twoje odczucia z tym związane?
• Jakie były Twoje relacje z rodzeństwem i jak traktowali was rodzice? Czy zdarzało się porównywanie bądź nierówne traktowanie?
• W jakim stopniu Twoje potrzeby emocjonalne były zaspokajane? Czy czułeś się ważny, doceniany, kochany? Czy byłeś przytulany? Czy doświadczyłeś poczucia opuszczenia, np. z powodu pobytu w szpitalu lub częstej nieobecności rodziców w domu?
• Czy w rodzinie były jakieś poważne problemy, jak np. alkoholizm?
• Czy miało miejsce ewentualne doświadczenie przemocy fizycznej, psychicznej, seksualnej bądź doświadczenie poważnego zaniedbywania przez rodziców?
• Jakie były szczególnie ważne bądź przełomowe wydarzenia w rodzinie (np. poważne choroby, przeprowadzka, rozwód, śmierć bliskiej osoby), szczególnie te, które mocno odczułeś emocjonalnie?
• Jaki był status materialny i społeczny rodziny?
• Jak radziłeś sobie w szkole i jakie podejście do tego mieli rodzice? 
• Jak wyglądały Twoje relacje z rówieśnikami? Czy byłeś porównywany z innymi, dyskryminowany, czy czułeś się odrzucany bądż miałeś wrażenie odmienności od innych?
• Ważne informacje o Twoim rozwoju, stanie zdrowia.
• Szczególne wspomnienia z dzieciństwa, np. dotyczące ważnych dla Ciebie osób i momentów życia.

W przypadku wszystkich tych faktów z Twojego życia, dla udzielenia Ci wsparcia psychologicznego najważniejsze jest skupienie się na tym, jak Ty subiektywnie odbierasz te zdarzenia, jak one na Ciebie wpłynęły, jakie miały dla Ciebie znaczenie i jakie były i są obecnie Twoje odczucia.

Czy muszę mówić psychologowi o wszystkim?

Psycholog będzie zadawał pytania, żeby zorientować się w Twojej sytuacji i najważniejszych problemach. Z różnych powodów możesz mieć trudność bądź obawy przed opowiedzeniem mu o swoich bardzo osobistych przeżyciach. Pamiętaj, że każdego psychologa i psychoterapeutę obowiązuje tajemnica zawodowa i wszystko, co mu opowiesz, jest poufne. 

Możesz się obawiać, jak psycholog zareaguje na Twoje słowa, jednak te obawy są niepotrzebne. Wiedza i doświadczenie zawodowe psychologa sprawiają, że potrafi zrozumieć wiele ludzkich problemów i wskazać drogę do ich rozwiązania. Cokolwiek mu opowiesz, nie będzie zaskoczony i nie będzie Cię oceniał, krytykował ani wyśmiewał. 

Jednak jeśli potrzebujesz więcej czasu, żeby się otworzyć, i mówienie o niektórych problemach sprawia Ci ogromną trudność, nie zmuszaj się do mówienia od razu o wszystkim. Twój komfort i poczucie bezpieczeństwa są priorytetem, więc psycholog nie będzie wywierał na Tobie presji. Jeśli nie będziesz chciał odpowiadać na jakieś pytanie zadane przez psychologa, to możesz odmówić odpowiedzi. Trzeba jednak mieć świadomość, że podanie kluczowych informacji o problemie i sytuacji jest potrzebne do właściwego zdiagnozowania Twoich problemów i przyśpieszy proces pomocy. 

Z tego samego powodu ważna jest szczerość wobec psychologa. Psycholog nie będzie w żaden sposób weryfikował podanych przez Ciebie informacji i będzie wiedział o Tobie dokładnie tyle, ile mu o sobie opowiesz.

Jeśli nie do końca rozumiesz swój stan psychiczny i nie wiesz, o czym powiedzieć na konsultacji, bądź nie możesz sobie czegoś przypomnieć – to nic – psycholog będzie zadawał odpowiednie pytania, pomagające naświetlić problem i zrozumieć jego przyczyny.

O co warto spytać psychologa, jeśli sam o tym nie powie?

• kwalifikacje

Przed umówieniem się na konsultację z psychologiem warto upewnić się, że ma wymagane kwalifikacje i doświadczenie w pomocy ludziom z podobnymi problemami. My w Sense już to dla Ciebie zrobiliśmy – polecimy Ci wyłącznie specjalistę o gwarantowanych kompetencjach, dopasowanych do Twoich potrzeb. Oczywiście możesz dodatkowo dopytać go o posiadane certyfikaty i zakres specjalizacji.

• przebieg i metody pomocy

Jeśli takie informacje nie padną wcześniej, warto zapytać ile szacunkowo czasu potrzeba, żeby osiągnąć nasze cele, jaki będzie spodziewany czas trwania i intensywność procesu poradnictwa lub terapii (np. jak często powinny odbywać się sesje). Możesz również pytać, jaki będzie przebieg terapii, czego się spodziewać na poszczególnych etapach, jakie będa metody pracy terapeutycznej i jakie realne efekty można osiągnąć.

• wszystko, co Cię interesuje

Jeśli interesuje Cię ujęcie Twoich problemów w języku teorii i pojęć psychologicznych, również możesz poprosić o takie informacje, jednak nie są one konieczne dla sprawnego przebiegu procesu pomocy.

Możesz bez wahania zadawać pytania o wszelkie interesujące Cię kwestie lub prosić o dodatkowe wyjaśnienia, jeśli cokolwiek jest dla Ciebie niejasne. 

Jak się przygotować do konsultacji – wskazówki

• Jeśli martwisz się, że przekazanie psychologowi potrzebnych informacji będzie dla Ciebie kłopotliwe, bo np. o czymś ważnym zapomnisz, możesz dla swojego komfortu zrobić notatki i wspierać się nimi podczas sesji. 
• W przypadku konsultacji bądź psychoterapii  online – zadbaj o odpowiednie warunki, miejsce, w którym będziesz się czuł swobodnie i nikt Ci nie będzie przeszkadzał. Sprawdź również wcześniej, czy masz sprawnie działający sprzęt i oprogramowanie, zalogowane konto w komunikatorze, który będzie używany do połączenia z psychologiem i inne kwestie techniczne, abyś uniknął niepotrzebnego stresu, jeśli w ostatniej chwili okaże się, że coś nie działa. W razie jakichkolwiek problemów skontaktuj się z nami a postaramy się pomóc.
• O ile to możliwe – zaplanuj sobie trochę wolnego czasu przed i po konsultacji. Lepiej wykorzystasz czas rozmowy z psychologiem, jeśli będziesz mógł się skupić, bez pośpiechu i głowy zajętej goniącymi Cię obowiązkami. Jest to ważny czas – dbania o siebie i swoje zdrowie. Warto mieć po sesji choć kilka chwil na przemyślenie omówionych kwestii.

Cele pierwszych konsultacji 

Rola pierwszego spotkania jest głównie informacyjna – celem na tym etapie jest poznanie Klienta a nie rozwiązanie problemu. Dlatego będziesz mówił głównie Ty a psycholog w razie potrzeby będzie zadawał pytania i odpowiadał na Twoje.

Na pierwszej konsultacji następuje wstępne zapoznanie się i początek budowania relacji terapeutycznej. Jest to również najlepszy moment na sprawdzenie, czy w obecności tego psychologa lub psychoterapeuty czujesz się swobodnie i bezpiecznie, i czy chcesz kontynuować korzystanie z jego wsparcia.

Efektem pierwszej lub kilku pierwszych konsultacji powinno być zawarcie tzw. kontraktu, który zawiera uzgodnione cele i formę poradnictwa lub terapii, zasady współpracy, proponowane metody pracy, szacowany czas trwania i intensywność pomocy oraz oczekiwane efekty współpracy.

Jeśli już podjąłeś decyzję o skorzystaniu z pomocy psychologa – trzymamy kciuki, żebyś jak najszybciej mógł odczuć jej pozytywne skutki. Teraz wiesz już, co zrobić, żeby już pierwsza sesja była możliwie najbardziej efektywna i w pełni przez Ciebie wykorzystana.