W przypadku borykania się ze złożonymi i długotrwałymi problemami natury psychicznej najlepszym rozwiązaniem jest psychoterapia. Ale co właściwie sprawia, że taka pomoc jest skuteczna? W jaki konkretnie sposób pomoże nam ona wypracować realną poprawę naszego zdrowia i dobrostanu psychicznego?
Co to jest psychoterapia?
Psychoterapia to proces leczenia, opierający się na serii spotkań terapeuty z Klientem, podczas których wspólnie wypracowują rozwiązania problemów Klienta. Podczas sesji nawiązywana jest relacja terapeutyczna, która służy zbudowaniu zaufania, pozwalającego na stworzenie bezpiecznej przestrzeni koniecznej do dalszej pracy. Początkowe sesje skupione są na określeniu istoty problemów i ich przyczyn, a także oczekiwanych efektów terapii. Kolejne służą wypracowaniu najlepszych rozwiązań, wprowadzeniu ich w życie i wyćwiczeniu funkcjonowania w nowy sposób, tak aby pozytywne zmiany się utrwaliły. Do tego celu dobiera się odpowiednie ćwiczenia, metody i techniki terapeutyczne, dostosowane do problemu i potrzeb Klienta.
Dlaczego psychoterapia online?
Psychoterapia online działa na takich samych zasadach, jak ta tradycyjna, a jej skuteczność jest równie wysoka. Różnica polega jedynie na formie kontaktu z terapeutą – nie odbywa się on osobiście, tylko przez komunikatory internetowe. Jeśli mamy utrudniony dostęp do terapii w stacjonarnym gabinecie, np. z powodu trudności z dojazdem, lub jeśli z dowolnych przyczyn preferujemy taką drogę komunikacji – terapia przez internet będzie dla nas najbardziej korzystna.
Taka forma kontaktu jest szczególnie przydatna podczas pandemii COVID-19, gdyż daje nam zwiększony poziom bezpieczeństwa i pewność, że terapia nie będzie musiała zostać przerwana z powodu zmieniających się zaleceń epidemiologicznych.
Zarówno terapia internetowa, jak i klasyczna, może być prowadzona za pomocą różnych metod pracy psychoterapeutycznej, których dobór jest uzasadniony specyfiką problemów i potrzeb Klienta, a także nurtem, w jakim specjalizuje się dany psychoterapeuta (np. poznawczo-behawioralny, systemowy, integracyjny). Jednak mimo różnych stylów pracy, wszystkie formy terapii posiadają wspólne cechy, wynikające z etyki zawodu psychologa i psychoterapeuty oraz mechanizmów działania ludzkiej psychiki.
Jak NIE działa psychoterapia?
- To NIE są żadne tajemne rytuały, które magicznym sposobem naprawią nasze życie (albo i nie naprawią).
Psychoterapia kieruje się jasnymi zasadami pracy terapeutycznej, które są przedstawiane Klientowi na pierwszych spotkaniach. Wyznaczane są konkretne realne cele i adekwatne metody pracy, w razie potrzeby na bieżąco objaśniane.
- NIE polega na doradzaniu i podawaniu gotowej recepty, jak żyć.
Rozwiązania zostają wypracowane wspólnie z Klientem i to on decyduje, które z nich zechce wprowadzić w życie. Rolą terapeuty jest pomoc Klientowi w odkryciu ich.
- Psychoterapia to NIE pocieszanie i rozczulanie się.
Dzięki słuchaniu z empatią i prawdziwym skupieniem na Kliencie, zrozumieniu i akceptacji, zbudowana zostaje atmosfera, sprzyjająca uwolnieniu zablokowanych emocji i nauczeniu się otwartego wyrażania ich. Jednak celem nie jest jedynie wypłakanie się terapeucie, a wykształcenie skutecznych sposobów radzenia sobie z emocjami.
- Terapia to NIE to samo, co zwykła rozmowa, ani tym bardziej “przyjaźń za pieniądze”.
Relacja terapeutyczna to specjalny rodzaj więzi, który cechuje się dużą intymnością związaną z wyrażaniem osobistych i często bardzo trudnych emocji i myśli. Jednak jest ona ograniczona ściśle wyznaczonymi ramami, dotyczącymi czasu trwania, formy takiej relacji i obowiązujących zasad etycznych. W przeciwieństwie do spotkań towarzyskich, terapeuta całą swoją uwagę skupia na osobie Klienta i jego problemach. Taka relacja ukierunkowana jest na osiągniecie celów terapeutycznych, wyznaczonych na pierwszych spotkaniach, i po ich zrealizowaniu zostaje zakończona.
- Celem terapii NIE jest skupianie się wyłącznie na przeszłości, roztrząsanie w nieskończoność dzieciństwa ani sprowadzanie wszystkich naszych przeżyć do ukrytych popędów.
Główny cel psychoterapii to zrozumienie i poprawa funkcjonowania w teraźniejszości. Wielu trudności nie da się wyjaśnić i uwolnić się od nich bez odkrycia przyczyn. Jeśli problemy są bardzo zagmatwane i trwają od dawna, może być konieczne sięgnięcie pamięcią do okresu, kiedy powstały, i często jest to okres dzieciństwa. To pomoże w lepszym zrozumieniu siebie, swoich utrwalonych reakcji emocjonalnych i schematów myślenia. Jednak nie są to cele same w sobie, tylko kroki na drodze do lepszego życia obecnie i w przyszłości.
W jaki sposób działa psychoterapia?
- Relacja
Relacja terapeutyczna stanowi bezpieczną przestrzeń do wyrażania swoich najskrytszych myśli, potrzeb i pragnień, przeżywania prawdziwych emocji, opowiadania o trudnych przeżyciach i bolesnych wspomnieniach. Dzięki rozmowie, słuchaniu i odpowiednim pytaniom terapeuty Klient może lepiej zrozumieć siebie i swoje emocje oraz uporządkować myśli. Postawa terapeuty stanowi również wzorzec do nauki budowania bliskości z drugą osobą, ustanawiania granic osobistych oraz okazywania emocji w zdrowy sposób. Zaś możliwość doświadczenia odzwierciedlania emocji przez terapeutę daje szansę na lepsze zrozumienie swoich przeżyć psychicznych oraz zaakceptowanie ich. Często nawet sama świadomość, że ktoś nas wspiera i kibicuje naszym postępom w zdrowieniu, przynosi ogromną ulgę, daje nadzieję i siłę do walki o swoje szczęście.
- Emocje
Psychoterapia zapewnia warunki do odreagowania napięć i uwolnienia zalegających emocji, których dotychczas nie mieliśmy możliwości bądź nie potrafiliśmy wyrazić. W sprzyjających warunkach, jakie buduje akceptacja, zrozumienie, empatia i profesjonalizm terapeuty, możemy szczerze opowiedzieć o wszystkim, co nas boli, lub czego się wstydzimy, w razie potrzeby wyżalić się lub wypłakać. Żadne z naszych emocji ani przeżyć nie będą zaskoczeniem dla psychoterapeuty, nie będzie nas krytykował, oceniał, nie spojrzy na nas „krzywo” ani nie wyśmieje. To wszystko buduje tzw. korektywne doświadczenie emocjonalne, czyli odczucie na własnej skórze, że nasze emocje mogą być akceptowane i traktowane poważnie.
Podczas terapii uczymy się również obserwacji i rozpoznawania swoich emocji, nazywania ich oraz kontrolowania ich ekspresji. Uwalniamy się od przymusu ulegania im za każdym razem i uczymy wyrażać je w konstruktywny sposób. Psychoterapia jest również okazją do zaakceptowania doświadczeń emocjonalnych z naszej przeszłości i odróżnienia ich od emocji wywoływanych przez aktualne sytuacje.
- Myśli
W trakcie psychoterapii przyglądamy się naszym sposobom myślenia, przekonaniom na temat siebie, ludzi i świata, mamy okazję dostrzec i w razie potrzeby zmodyfikować swoje schematy myślowe. Psychoterapeuta pomaga zrozumieć powiązania emocji, wydarzeń, myśli i problemów oraz wyjaśnia specyfikę funkcjonowania naszej psychiki. Możemy również uświadomić sobie różne mechanizmy obronne i zacząć uwalniać się od tych, które są dla nas niekorzystne. Dzięki odkryciu i usunięciu zaburzeń myślenia możemy zwalczyć wiele nieprzyjemnych stanów emocjonalnych (np. lęków), objawów somatycznych i poprawić nasze funkcjonowanie w rolach życiowych.
- Zachowania
Terapia stanowi bezpieczną przestrzeń do nauki nowych zachowań i sposobów reagowania. Możemy przećwiczyć reakcje, które były dla nas nieznane bądź trudne, bez obaw, że jeśli się nam nie uda, to zostaniemy surowo ocenieni. Możemy też rozwinąć swoje kompetencje społeczne – terapeuta wyjaśnia działanie relacji interpersonalnych, zaś jego własne zachowanie wobec nas stanowi wzorzec funkcjonowania w relacji. Dodatkowo możemy otrzymać ćwiczenia do wykonania pomiędzy sesjami. Są one ważne, byśmy mogli stopniowo rozszerzać nabyte umiejętności na nasze funkcjonowanie we wszystkich sferach życia.
- Motywacja
Współpraca z terapeutą pomaga zwiększyć motywację do pracy nad sobą. Świadomość, że ktoś poświęca nam czas, mamy zaplanowane kolejne spotkania, wyznaczone zadania i naświetlone cele terapii pomaga wypracować lepszą systematyczność pracy. Również monitorowanie postępów i okazja do świętowania nawet najdrobniejszych sukcesów mogą sprawić, że nasze chęci do dalszego rozwoju znacznie wzrosną. Czasem nawet sama świadomość, że nie jesteśmy sami ze swoimi problemami, daje nam energię do zmagania się z przeciwnościami losu. Dodatkowo terapeuta poprzez rozmowę i odpowiedni dobór metod wspiera nas, ukierunkowuje i motywuje w dążeniu do wyznaczonego celu.
Psychoterapia a problemy medyczne
Psychoterapia dzięki rozmowie, atmosferze bezpieczeństwa i zaufania oraz specjalnie dobranym metodom terapii pomaga lepiej zrozumieć siebie i usprawnić swoje funkcjonowanie w relacjach i rolach życiowych. Czasem musi być wspierana leczeniem psychiatrycznym (np. w głębokiej depresji, silnych lękach, zaburzeniach osobowości, chorobach psychicznych) lub odwykowym (uzależnienia od substancji psychoaktywnych, np. alkoholizm). Aby czas i wysiłek włożony w pracę psychoterapeutyczną nie został zniweczony przez powrót do uzależnienia od substancji zmieniających świadomość, na początku współpracy zawierany jest kontrakt na niepicie, nieużywanie narkotyków lub inny – adekwatnie do problemu. W przypadku podejrzenia o potrzebie wykonania badań medycznych (np. hormonalnych, neurologicznych) lub uzupełnienia leczenia farmakoterapią, psycholog zaleci wizytę u lekarza rodzinnego lub psychiatry.
Praca, wiedza i umiejętności terapeuty w zestawieniu z zaangażowaniem, cierpliwością, zaufaniem w efekty terapii i gotowością do zmian u Klienta dają łącznie ogromne szanse na sukces terapii, czyli osiągnięcie celów ustalonych na jej początku. Ważna jest też otwarta komunikacja między Klientem a terapeutą, w tym uprzedzenie, że mogą wystąpić trudne momenty, opór i nieprzyjemne odczucia związane z procesem terapii i wobec terapeuty. Są one jednak naturalnym elementem procesu leczenia i odpowiednio przepracowane mogą przynieść uzdrawiające skutki.
Aby cele terapii mogły zostać osiągnięte, należy spełnić określone warunki, jak wykonywanie zaleconych ćwiczeń czy np. rezygnacja z picia alkoholu w przypadku terapii uzależnień. Psychoterapeuta poprzez odpowiednie pytania będzie naprowadzał Cię na lepsze zrozumienie problemów i wybór właściwych rozwiązań, ale nie podejmie za Ciebie żadnych decyzji. Wdrażanie w życie zmian i wzięcie odpowiedzialności za swoje życie to Twoje zadanie. Jednak posiadając profesjonalne wsparcie, przejście przez ten proces staje się znacznie łatwiejsze.
